تبارشناسی چیست؟
ظاهراً مفهموم تبارشناسی به جستجوی تبار یک شی، چیز، پدیده یا واقعیت تاریخی اشاره دارد، اما تبارشناسی فراتر از جستجوی تبار و عیار چیزهاست. این مفهموم که کاربرد و بسط آن وامدار میشل فوکوی فرانسوی است، در صدد جستجوی فرایندهای تصادفی است که به شکل‌گیری یک پدیده انجامیده است. اما تبارشناسی آنگونه که فوکو آنرا به کار بست حتی فراتر از این است. پس شاید بهتر است بپرسیم که تبارشناسی دقیقا چه نیست؟

این پرسش بهانه‌ای ست برای ورود به طعم موضوع بعدی جایی که قرار است به مفهوم تبارشناسی و البته اهمیت آن برای پژوهش‌های علوم انسانی بپردازیم. بیراه نیست اگر بگوییم هر پژوهشگر حوزه علوم انسانی و یا حتی علاقمندان این حوزه باید با تبارشناسی هم به مثابه یک مفهوم هم به مثابه یک روش آشنا باشند. ورود مفهوم تبارشناسی به مطالعات علوم انسانی در جهان و البته مطالعات ایران‌شناسی و اسلامی‌شناسی در ایران حوزه مطالعات را کاملا متحول ساخت و توانست روشی خلاقانه برای مطالعه و البته نقد پدیده‌ها در اختیار پژوهشگران قرار دهد. 

برای پرداختن به تبارشناسی این‌بار میزبان میزبان مدرسه علوم انسانی، یعنی دکتر میلاد دخانچی بودیم. او که رساله دکتری‌اش تبارشناسی اسلام سیاسی در ایران عنوان گذاری شده، سالها درباب مفهوم تبارشناسی مداقه کرده و ذیل نظر اساتید بنام جهانی درباره نقطه برخورد تبارشناسی و حکمرانی قلم زده است. در این طعم موضوع، دخانچی ابتدا به معرفی کلی و اجمالی تبارشناسی پرداخت و در قدم بعد متن خوانی مقاله معروف « نیچه، تبارشناسی و تاریخ» نوشته میشل فوکو مورد بررسی قرار گرفت و در قدم نهایی با ذکر مثال درباره امکان‌های تبارشناسی برای پژوهش‌های علوم انسانی صحبت به میان آورد و پاسخگوی سوالات علاقمندان و پژوهشگران بود.

آیا تبارشناسی برای تحقیق پیش روی شما به کار می آید؟ باید منتظر ماند و دید. این دوره در عین حال که برای علاقمندان به حوزه پژوهش مفید است برای مخاطبان عادی نیز میتواند کارساز واقع شود چرا که تبارشناسی به مثابه «روش نقد» نیز عمل می‌کند و می‌تواند در تحلیل‌های سیاسی و فرهنگی نیز به کار آید. تبارشناسی اسمش کمی ترسناک است اما شناخت و امکاناتی کاربردی که در اختیار می‌گذارد جذاب است. 

#براکت_جیوگی