میشل فوکو از آن دسته از اندیشمندان قرن بیستم محسوب می‌شود که نمیتواند تنها در یک حوزه تخصصی و دانشگاهی قرار بگیرد. این موضوع یکی از چندین دلایلی است که ما نام و آوازه او را در اکثر محافل آکادمیک و غیرآکادمیک میشنویم. تنها کافیست چند قدمی در مطالعه تاریخ، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، مباحث سیاسی و حتی حقوقی عمیق تر بشوید: نام میشل فوکو به گوش شما خواهد خورد. حوزه‌های کاری او را به سختی میتوان لیست کرد و برشمرد اما برای شروع بحث درباره چنین متفکری، چاره‌ای جز این کار وجود ندارد.

تحقیقات میشل فوکو را بطور معمول، تا به امروز، در حوزه های زیر دسته‌بندی، رهگیری و یا بازخوانی کرده‌اند :

• فلسفه
• روان‌شناسی
• تاریخ
• نقد ادبی
• جرم‌شناسی
• سیاست
• جامعه شناسی
• و ...

اما به یاد داشته باشید که این لیست نمایانگر متفکری با افکار و تاملاتی پراکنده نیست که به هر حوزه‌ای بصورت سطحی سری زده است. اگر خود فوکو درباره این لیست مورد پرسش قرار گیرد، کما اینکه بارها گرفته است، تمام کار های تحقیقاتی و اکتویستی خود را بخشی از پروژه واحدی در نظر میگیرد.

اگر بپذیریم که یکی از شغل های اصلی یک متفکر، تدریس و کرسی های دانشگاهی است، درباره فوکو این ادعا نیز صحیح است که تعداد محل هایی که در آن شاغل بوده، دست کمی از تعداد حوزه‌هایی که در آن تحقیقات خود را پیش برده ندارد :

• کالج دو فرانس
• داشگاه ایالتی نیویورک
• دانشگاه کالیفرنیا

زندگی میشل فوکو

زندگی میشل فوکو ( Michel Foucault ) ( ۱۹۲۶-۱۹۸۴ ) حقیقتا یک زندگی قابل تعریف و هیجان‌انگیز بوده. بطورکل برخی از دیدگاه دفاع میکنند که زندگی نامه یک متفکر به اندازه نظریات او اهمیت ندارد، حتی عده‌ای برای این گفته خود دست به دامان نظریات خود میشل فوکو می‌شوند.

در سال ۱۹۷۱ مناظره جنجال برانگیز مشهوری میان فوکو و نوام چامسکی درباره طبیعت بشر شکل گرفت. در جایی از این مناظره فوکو در برابر یک سوال که به حیطه زندگی شخصی او برمیگشت، پاسخ داد « سوال درباره مسائل شخصی نمایانگر عدم مسئله است ».

از آن طرف اما عده دیگری از اهمیت زندگی یک متفکر نه تنها بعنوان یک کنکجکاوی سرگرمی‌گون بلکه فراتر از آن برای فهم بهتر آن نظریات و حتی به قول فوکو تبارشناسی آن، دفاع میکنند. این یک جدل طولانی است که برای تامل کردن در آن راهی به جز سرک کشیدن به زندگی یک متفکر و مطالعه نظریات آن بصورت موازی وجود نداد. به همین دلیل ما ناچارا باید گریزی به زندگی میشل فوکو و شرح مختصری از آن بزنیم.

شرح مختصری از زندگی میشل فوکو

شرح مختصر زندگی میشل فوکو را بهتر است با نام کامل او شروع کنیم : پُل میشل فوکو ( Paul-Michel Foucault ) اما او خودش بعد ها « پُل » را از آغاز نام خود برداشت چرا که این کلمه به ظاهر بی‌اهمیت نشان خانوادگی آنان بود و میشل حذف آن را نمادی از درگیری ناتمام با پدرش میدانست. این درگیری چه بود و چگونه میتواند رد آن را در موضوعات مورد تحقیق میشل فوکو ره‌گیری کرد ؟ پزشکی !

پزشکی به نوعی شغل خانوادگی فوکو محسوب می‌شد. در سال ۱۹۲۶ ، خانواده‌ای متمول در فرانسه صاحب فرزند شد. پدر خانواده پل آندر فوکو نام داشت؛ یک جراج برجسته و مشهور. این جراح خود، فرزند پزشک مشهور دیگری بود که نام‌ش پل فوکو بود.

مادر این خانواده نیز دختر جراحی بود که خودش، در آن زمان، آرزوی پزشک شدن را داشت و بعدها به این آرزو دیرینه و شغل خانوادگی رسید. بله پل میشل فوکو در میان پزشکان زاده شد و رشد کرد و حذف نام خانوادگی خود از ابتدای نام‌ش امری تصادفی و بی‌اهمیت نبود. همه ما میدانیم که فوکو سر آخر پزشک نشد.

علاقه آمیخته به نبوغ او در فلسفه از دوران دبیرستان هویدا شد. امری که او را روز به روز بیشتر به فلسفه نزدیک و از شغل خانوادگی دور میکرد. با همه این ها او در سال ۱۹۴۶ موفق شد وارد مدرسه علی اکول نرمان سوپریر فرانسه شود؛ موسسه‌ای که حتی تا به امروز جزو معتبرترین مدرسه های علوم انسانی کشور فرانسه شناخته می‌شود. یکی از مهم ترین اساتید نام‌دار فوکو در اکول نرمال موریس مرلوپونتی بود؛ فیلسوفی که تا به امروز مورد احترام واقع می‌شود.

با آنکه میشل فوکو تحصیل در رشته روانشناسی را همزمان با فلسفه ادامه میداد، این رشته تحصیلی نتوانست او را از شر افسردگی های طاقت فرسای دوران دانشجویی رها کند. ما میدانیم که او در این دوران به خودکشی نیز دست زده است اما چرا ؟

گرایش جنسی میشل فوکو

گراش جنسی میشل فوکو از زمان ظهور او بعنوان متفکری سرشناس مسئله‌ای بوده که شاید بیش‌از آنکه باید به آن پرداخت شده است. این بحث از طرفی با توضیح شخصیت و حتی آثار و موضوعات تحقیقی او و از طرفی دیگر به علت مرگ میشل فوکو گره خورده است. او آشکارا همجنس گرا بود و این مسئله به گفته خود او اصلی ترین دلیل افسردگی و احساس طرد شدگی و اقدام به خودکشی او در دوران دانشجویی او بوده.

کتاب های میشل فوکو

• کتاب های میشل فوکو لیستی نسبتا طولانی است که به راحتی میتواند بخش قابل توجهی از کتابخانه شما را تشکیل دهد.
• کتاب تولد پزشکی بالینی ( The Birth of the Clinic )
• کتاب دیرینه شناسی دانش ( The Archaeology of Knowledge )
• کتاب مراقبت و تنبیه: تولد زندان ( Discipline and Punish : The Birth of the Prison )
• کتاب نظم اشیا: دیرینه شناسی علوم انسانی ( The order of Things: An Archaeology of Human Sciences )
• کتاب تاریخ جنون ( History of Madness )