جستاری در جستار 

چکیده
جستار یک نوشته کوتاه در مورد موضوعی خاص است. جستار یک فرم ادبی است که استدلال، تحلیل، تفسیر یا روایت نویسنده را ارائه می دهد. جستار معمولاً در فضای آکادمیک  برای کشف ایده ها، تجزیه و تحلیل متون و ارائه استدلال استفاده می شود. همچنین جستارها در مجلات، روزنامه ها و پلتفرم های آنلاین نیز یافت شده و به عنوان روشی برای نویسندگان برای بیان افکار و دیدگاه های خود در مورد موضوعات مختلف عمل می کند.

مقدمه
آیا تا به حال شده است که به یک صفحه خالی خیره شده و به این امر فکر کنید که چگونه افکار خود را روی آن صفحه آورده و به یک نوشته جذاب تبدیل کنید؟ این نوشته جذاب را جستار می نامیم و در این نوشتار می خواهیم به چیستی جستار و جستار نویسی بپردازیم. جستار چه در نوشتن های روزمره و چه در نوشتن آکادمیک رکن اساسی است و ابزاری قدرتمند برای بیان اندیشه و تحقیق . 

جستار چیست؟

جستار در ترجمه کلمه essay اورده شده است که اصطلاحی نوظهور در ادبیات مدرن اروپایی است. می توان جستار را به یک سفر اکتشافی تشبیه کرد که در آن هم نوینسده و هم خواننده در سیر و کشف موضوعی هستند. جستار به نویسنده امکان می دهد در یک موضوع عمیق شده ، آن را از زوایای مختلف بررسی کرده و یافته های خود را به شیوه ای ساختارمند ارائه دهد. اما این چیزی بیش از کلمات روی کاغذ است. این گفتگویی است بین نویسنده و خواننده، رقص ایده هایی که می تواند روشنگر، اقناعی و یا الهام بخش باشد.
جستار نویسی از کجا آغاز می شود؟

جستار از کنجکاوی و مسئله مندی آغاز می شود. نویسنده جستار با یک ایده یا سوال یا مسئله شروع می کند و تمام جستار در پی پاسخ آن پرسش یا توضیح مسئله است و این امر همان چیزی است که جستار را از سایر اشکال نوشتار متمایز می کند. هنگامی که فردی  جستاری می نویسد، تنها اطلاعات را از منابع مختلف جمع نمی کند بلکه نویسنده وحتی خواننده فعالانه با ایده ، پرسش و یا مسئله  درگیر هستند، مفروضات و پیش فرض ها را زیر سوال می برند و به دنبال بینش های جدید هستند.

تفاوت جستار با مقاله

در حالی که جستار با مقاله ممکن است در نگاه اول مشابه به نظر برسند، اما اهداف متفاوتی دارند و از روش های متمایزی پیروی می کنند. جستارها بیشتر از دیدگاه شخصی نوشته می‌شود و نویسنده به ارائه دیدگاه‌ها و تحلیل‌های شخصی خود متمرکز است و این در حالیست که مقاله  بیشتر بر اساس منابع علمی و تحقیقات دیگران نوشته می‌شود. به عبارت بهتر جستار برآمده از مسئله و ایده شخصی است و نویسنده به تحلیل و بررسی موضوع از دیدگاه خود می‌پردازد و این در حالیست که مقاله با ارجاع مدام به منابع در پی توضیح ایده محوری است. پس در ایده و یا مسئله و پرسش داشتن ، جستار و مقاله شباهت دارند اما در پرداخت موضوع و روش نوشتن و نتیجه گیری تفاوت اساسی دارند.

انواع جستار

جستارها گستره وسیعی دارند اما اینجا می خواهیم به تعریف چند نوع از پرکاربردترین جستارها بپردازیم.

1- جستار روایی: نویسنده در این نوع از جستار داستانی را بیان کرده یا رویدادی را بازگو می کند و تفاوت این جستار با داستان کوتاه در روش و شیوه نوشتن است. این نوع جستار نویسی به نویسنده این امکان را می دهد که خواننده را با یک روایت که احوال و احساسات او را هدف گرفته است، درگیر کند. جستار روایی از نظر شیوه نگارش و پایان بندی با داستان کوتاه تفاوت دارد.

2- جستار توصیفی: این جستار شرح مفصلی از شخصی ، مکانی، احوال و تجربه ای یا رویدادی ارائه می دهد. هدف این نوع جستار ترسیم تصویری در ذهن خواننده با استفاده از جزئیات حسی برای خلق تجربه ای حسی است.

3- جستار توضیحی: موضوعی را توضیح می دهد یا اطلاعاتی را پیرامون موضوعی یا مسئله ای ارائه می دهد. این جستار در پی توضیح و اثبات ایده یا استدلالی است. 

4- جستاراقناعی : همانطور که از نامش بر می آید هدف آن متقاعد کردن خواننده نسبت به یک دیدگاه و یا نظر خاصی است. نویسنده در این جستار از استدلال منطقی، نکات احساسی و تکنیک ‌های اقناعی استفاده می‌کند تا نظر خواننده را تحت تأثیر قرار دهد.

5- جستار استدلالی: نویسنده در این جستار استدلال های موافق و مخالف درباره موضوعی خاص را ارائه و مورد بررسی قرار می دهد.  این امر مستلزم آن است که نویسنده دیدگاه ها و استدلال های مختلف پیرامون ایده یا موضوع و مسئله ای خاص را دقیق بررسی و تحلیل انتقادی کرده و در نهایت استدلالی جامع ارائه کند.

ساختار مقاله

اکثر جستارها از ساختار زیر پیروی می کند :

1-  مقدمه: موضوع را معرفی می کند. مقدمه به عنوان یک نقشه راه برای خواننده عمل کرده و نکات اصلی را که در جستار مورد بحث قرار خواهد گرفت، بیان می کند.

2-  پاراگراف بدنه : پاراگراف بدنه تجزیه و تحلیل مفصلی از موضوع ارائه می دهد. استدلال و شواهد و نکات اصلی درباره موضوع در این پارگراف بیان می شود.

3-  نتیجه گیری: نکات اصلی را خلاصه می کند و موضوع یا ایده را با توجه به شواهد ارائه شده مجدداً بیان می کند. نتیجه‌گیری جستار را به پایان می‌رساند، ایده اصلی را بار دیگر با توجه به استدلال های پاراگراف های بدنه بیان کرده و خواننده را نتیجه مطلوب جستار می رساند.

مراحل انتخاب موضوع جستار

انتخاب موضوع مورد علاقه:
برای نوشتن یک جستار، انتخاب یک موضوعی که شما به آن علاقه‌مند هستید امری اساسی است. این امر به شما کمک می‌کند تا با انگیزه و انرژی بیشتری به نوشتن بپردازید.

بررسی کلید واژه‌ها:
پیش از انتخاب موضوع، باید کلید واژه‌هاس در ارتباط با موضوع و مفاهیم مرتبط با آن را بررسی کنید تا موضوع خود را بهتر درک کرده و بهترین روش و نوع جستار را برای بیان آن را پیدا کنید.

تعیین محدوده موضوع:
بعد از انتخاب موضوع، باید محدوده آن را تعیین کنید تا با تمرکز بیشتری به موضوع خود بپردازید و از پراکندگی اطلاعات و استدلالات جلوگیری کنید.

تعیین هدف نوشتن:
هدف نوشتن جستار برای شما چیست؟ آیا می‌خواهید دیدگاه جدیدی ارائه دهید یا اطلاعات جدیدی به مخاطبانتان ارائه کنید؟ تعیین هدف نوشتن به شما کمک می‌کند تا نوشته خود را بهتر سازماندهی کرده و اهداف خود را به خوبی دنبال کنید

نمونه ای از جستار ادبی

امروزه کلمه جستار را در عنوان بسیاری از کتاب ها می بینیم اما این اصطلاح کمتر از یک قرن است که به ادبیات ما اضافه شده است. چنانکه گفتیم اصطلاح جستار در ترجمه عبارتی در ادبیات مدرن اورده شده است و این نیز محصول مواجه ما با مدرنیته است. برخی از اهل علوم ادبی با تعریفی که از جستار داریم آنرا به آثار کلاسیک ادبیات نیز تعمیم می دهند و برای مثال فیه ما فیه مولانا جلال الدین بلخی را نوعی جستار نویسی می دانند. فارغ از آنکه به بخواهیم درباره درستی و نادرستی این نظر بپردازیم نمونه ای از جستار را در اینجا می آوریم.

شاهرخ مسکوب یکی از مهم ترین پژوهشگران ادبیات ایران و از بهترین نویسندگان معاصر است. مسکوب کتابی به نام ارمغان مور در آثار خویش دارد که انرا جستاری در شاهنامه خوانده است. در اینجا چند خطی از جستاردوم کتاب که آفرینش نام دارد را می آوریم: 

"در اساطیر ایران انسان به جهان می آید برای آنکه دستیار خدا باشد در نبرد با بدی. آفرینش برای همین است و این جهان را – که رزمگاه نیکی و بدی است-اهوره مزدا برای پیروزی بر اهریمن آفرید. به گفته های پیشین و هدف آفرینش باز نمی گردم. در اینجا سخن بر سر چگونگی آفرینش است نه چرایی آن. این پهنه گسترده نبرد و کارگاه سرنوشت هستی ، چگونه در وجود آمد؟ پیش از آفرینش ، اهوره مزدا « همه اگاه» اما درخود و بی جنبش بود. خرد (توانایی اندیشیدن و دانستن) جان خدای دانا (اهوره مزدا) و در ذات اوست. دانایی بدون خرد ، دانایی ، و خدا بدون دانایی ، خدا نیست. اهوره مزدا دانایی بخرد است. " 
مسکوب ، شاهرخ.(1396). ارمغان مور ، تهران ، نشر نی ، ص69