اگر روانکاوی را نهضت نام دهیم به خطا نرفته ایم ، نهضتی که منجر به رویکردی انقلابی برای فهم ذهن و روان انسان گشت و تأثیر عمیقی بر حوزه روانشناسی و حتی دیگر علوم زمان گذاشت . روانکاوی نظریه ای روانشناختی و روش درمانی است که به ضمیر ناخودآگاه و تأثیر آن بر فرآیندهای روانی و رفتار انسان می پردازد. این علم در اوایل دهه 1890 توسط زیگموند فروید تأسیس شد، که کار او تا حدی تحت تأثیر کار بالینی جوزف بروئر بود. روانکاوی که توسط زیگموند فروید ابداع شد، به عمق ناخودآگاه می پردازد و هدف آن آوردن افکار، احساسات و خاطرات سرکوب شده به خودآگاهی و صورت بندی آنها برای درمان است . روانکاوی با استفاده از مجموعه‌ای از تکنیک‌ها ، مانند تفسیر رویا، تداعی آزاد و تحلیل انتقال (یعنی بررسی احساسات مراجع نسبت به درمانگر خود)، به کمک روان درمانگر، فرد تلاش می‌کند تا یک درک عمیقتر از خود و نحوه تعامل خود با دیگران پیدا کند.

فروید و یونگ ، دو پیشگام

چنانکه آوردیم روانکاوی با زیگموند فروید آغاز شد. بنیانگذار روانکاوی، زیگموند فروید، فیزیولوژیست، پزشک، روانشناس و متفکر تأثیرگذار اوایل قرن بیستم بود .فروید این نظریه را مطرح کرد که بسیاری از مشکلات بیمارانش از ضمیر ناخودآگاه ناشی می شود که او آن را مخزنی از احساسات و خاطرات می دانست. کار او بر این ایده بنیادی بنا شده بود که نیروهای ناخودآگاه تعیین شده بیولوژیکی رفتار انسان را هدایت می کنند که اغلب ریشه در تجربیات اولیه دارد. یکی دیگر از شخصیت‌های تأثیرگذار در توسعه روانکاوی، کارل یونگ بود. یونگ در حالی که در ابتدا همکار فروید بود، از نظریه های فروید فاصله گرفت و رویکرد خود را که به عنوان روانشناسی تحلیلی شناخته می شود، توسعه داد. یونگ بر ناخودآگاه جمعی، کهن الگوها و فرآیند فردیت تمرکز کرد.

فروید و نظریات بنیادین روانکاوی

برای فهم نظریات بنیادین روانکاوی باید تاملات فروید را در نظر آوریم. او با کنکاش در اعماق روان آدمی، درک ما از انسان را متحول کرد. مفهوم سازی فروید از روان به عنوان نهاد ، من و فرا من ، امری بنیادین و مغفول مانده در زمینه روانشناسی را نشان داد و یک مدل چند وجهی و پیچیده از آگاهی انسان را معرفی کرد. نهاد ، که نشان دهنده غرایز و خواست های اولیه ما است ، بر اساس اصل لذت عمل می کند  و بدون در نظر گرفتن عواقب احتمالی ، به دنبال رضایت فوری است. به عنوان مثال ، هنگامی که فرد احساس گرسنگی می کند ، نهاد ممکن است آنها را به خوردن ناگهانی بدون توجه به هنجارهای بهداشتی یا اجتماعی سوق دهد. در مقابل ، من به عنوان واسطه بین نهاد تکانشی و دنیای خارجی عمل می کند ، خواست های واقعیت را هدایت می کند و آنها را با خواست های نهاد متعادل می کند. این را می توان در شرایطی مشاهده کرد که فرد ممکن است تمایل به حمله خشمگینانه را احساس کند اما من وارد عمل می شود تا پیامدهای آن را در نظر بگیرد و راهی معقول تر برای بروز احساسات خود پیدا کند. در همین حال ، فرا من هنجارهای اجتماعی و ارزش های اخلاقی را درونی کرده و به عنوان یک قطب نما اخلاقی عمل می کند که رفتار را بر اساس استانداردهای درونی درست و غلط هدایت می کند. نمونه ای از فرا من در عمل زمانی است که یک فرد احساس گناه می کند که یک وعده را نقض کرده است ، که نشان دهنده حس درونی وظیفه و صداقت است که توسط انتظارات اجتماعی ایجاد شده است. این ساختار سه جانبه چارچوبی جامع برای درک تعامل پیچیده نیروهای متضاد که افکار ، احساسات و رفتارهای ما را شکل می دهند ، فراهم می کند و پویایی پیچیده آگاهی انسان را روشن می کند.
 فروید سرکوب را به عنوان مکانیسمی دفاعی شناسایی کرد که در آن افراد خاطرات یا افکار دردناک را به ناخودآگاه می کشند تا از برخورد آگاهانه با آنها جلوگیری کنند. این مکانیسم دفاعی به افراد اجازه می دهد تا حس تعادل روانی را با دور نگه داشتن افکار ناراحت کننده از آگاهی حفظ کنند. فرافکنی یکی دیگر از مکانیسم های دفاعی است که فروید برجسته کرده است ، شامل نسبت دادن افکار یا احساسات نامطلوب به دیگران برای جلوگیری از مسئولیت شخصی برای آنها است. برای مثال ، کسی که به موفقیت یک همکار حسادت می کند ممکن است احساسات خود را با متهم کردن او به بیش از حد بلندپروازانه یا بی رحمانه به همکار نشان دهد. با پیش بینی ترس یا ناامنی های خود بر دیگران ، افراد می توانند اضطراب خود را کاهش دهند و تصویر خود را حفظ کنند. اکتشاف مکانیسم های دفاعی فروید ، مانند سرکوب و پیش بینی ، روش های پیچیده ای را که افراد با درگیری های داخلی مقابله می کنند و از سلامت روانی خود محافظت می کنند ، نشان می دهد ، که به درک ما از رفتار و شناخت انسان کمک می کند.

انتقال از بررسی مکانیسم های دفاعی فروید به نظریه رشد روانی جنسی او ، امکان بررسی عمیق تر تأثیر عمیق تجربیات اولیه بر رشد شخصیت بعدی را فراهم می کند. به گفته فروید ، افراد در دوران کودکی از طریق مراحل متمایز دهانی ، مقعدی ، فالیک ، نهفتگی و تناسلی پیشرفت می کنند ، و هر مرحله نقش مهمی در شکل دادن به شخصیت بزرگسالان دارد. این دیدگاه رشد نشان می دهد که چگونه برخورد های اولیه و تعاملات می تواند بر روان ما ، بر روابط ، ارزش ها و نگرش های ما نسبت به جنسیت و صمیمیت تأثیر بگذارد. فروید با تاکید بر اهمیت بحران ها و خواست های ناخودآگاه در شکل گیری رفتار بزرگسالان ، باورهای قدما در مورد طبیعت انسانی را به چالش کشید. به عنوان مثال ، درگیری های حل نشده در مرحله مقعدی ، که با تمرکز بر آموزش توالت مشخص می شود ، می تواند منجر به ویژگی های شخصیتی مانند مرتب بودن بیش از حد یا آشفتگی در بزرگسالی شود. به همین ترتیب ، تجربیات در مرحله فالیک ، جایی که کودک از بدن خود آگاه می شود و میل ناخودآگاه خود را به والد جنس مخالف در می یابد ، می تواند بر روابط و نگرش های آینده نسبت به جنسیت تأثیر بگذارد. به طور کلی ، نظریه فروید در مورد رشد روانی _ جنسی ، تأثیر پایدار تجربیات اولیه بر رشد شخصیت را برجسته می کند و با اکتشاف گسترده تر انگیزه ها و رفتارهای ناخودآگاه او هماهنگ است.

بر اساس نظریه فروید در مورد رشد روانی جنسی ، که درباره که چگونگی شکل گیری تجربیات اولیه شخصیت بحث می کند ، تاکید فروید بر ضمیر ناخودآگاه درک ما از رفتار انسان را بیشتر غنی کرد. او فرض کرد که ناخودآگاه افکار ، خاطرات و احساسات سرکوب شده ای را که بر اقدامات آگاهانه ما تأثیر می گذارد ، در خود جای داده است. فروید با استفاده از تکنیک هایی مانند تداعی آزاد و تحلیل رویاها ، قصد داشت این انگیزه های پنهان را کشف کند و آنها را به خود آگاهی برساند. فروید با بررسی ریشه های ناخودآگاه رفتارهای ما ، این باور را به چالش کشید که همه اقدامات ،م نطقی و آگاهانه هدایت می شود. این تمرکز بر ناخودآگاه به عنوان یک منبع خلاقیت و درمان روانشناختی زمینه را برای ظهور روانکاوی به عنوان یک روش درمانی فراهم کرد. به عنوان مثال ، در مورد یک بیمار که دچار حملات اضطراب غیر قابل توضیح است ، غوطه ور شدن به ناخودآگاه خود از طریق روانکاوی ، ممکن است آسیب های دوران کودکی یا احساسات سرکوب شده ای را که این علائم را ایجاد می کند ، نشان دهد. با روشن کردن این بحران های ناخودآگاه ، روانکاوی می تواند بهبودی روانی را تسهیل کند. تاکید فروید بر ضمیر ناخودآگاه نه تنها در درک ما از رفتار انسان انقلابی ایجاد کرد بلکه راه را برای رویکردهای درمانی نوآورانه ای که کشف انگیزه های پنهان را برای تقویت رشد روانشناختی و بینش اولویت می دهند ، هموار کرد.

بهره برداری از نظریات بنیادین روانکاوی در دیگر علوم

بر اساس کاوش فروید در ضمیر ناخودآگاه ، نظریه های روانکاوی او نه تنها بر روانشناسی بلکه بر دیگر رشته های علوم انسانی مانند جامعه شناسی ، ادبیات و هنر نیز تأثیر عمیقی داشته است. به طور مثال مفهوم فروید از ضمیر ناخودآگاه به عنوان مخزن رانه ها و احساسات سرکوب شده در تحلیل آثار ادبی مانند "جنایت و مکافات" داستایوفسکی موثر است ، جایی که آشفتگی درونی شخصیت اصلی ، منظر فرویدی گناه و انگیزه های ناخودآگاه را منعکس می کند. در این رمان ، مبارزات داخلی و معضلات اخلاقی شخصیت راسکولنیکوف ، ایده های فروید را در ذهن ناخودآگاه منعکس می کند و نشان می دهد که چگونه خواسته های سرکوب شده می تواند در رفتارهای مخرب ظاهر شوند. نقاشان سورئالیستی مانند سالوادور دالی از نظریه های فروید در مورد رویاها و ناخودآگاه الهام گرفتند و آثار بصری چشمگیر ایجاد. نقاشی های غیر واقعی و رویایی دالی ، مانند "تداوم خاطره" ، ماهیت گیج کننده و غیرمنطقی ناخودآگاه را به تصویر می کشد ، و اعتقاد فروید به قدرت رویاها را برای آشکار کردن حقایق پنهان در مورد خود تکرار می کند. نظریه های فروید در مورد سرکوب و ناخودآگاه نیز در جامعه شناسی بازتاب یافته است ، و درک ما از هنجارهای اجتماعی ، تابوها و راه هایی را که خواسته های ناخودآگاه می توانند بر رفتار جمعی تأثیر بگذارند ، شکل داده است. با به چالش کشیدن مفاهیم متعارف عقلانیت و کنترل آگاهانه ، نظریه های فروید اکتشاف عمیق تری از پیچیدگی های طبیعت انسان را تشویق کرده اند ، و متفکران را در سراسر رشته ها الهام بخشیده اند تا به حفره های پنهان ذهن بپردازند.

نظریه های روانکاوی فروید در درک ما از ذهن انسان انقلابی ایجاد کرد و بر تعامل پیچیده افکار ، خواست ها و رفتارهای ناخودآگاه نور افکند. فروید از طریق مفاهیمی مانند، مکانیسم های دفاعی و سه گانه نهاد ، من و فرا من در روان آدمی ، چارچوبی برای کشف عمق روانشناسی ما فراهم کرد. با پرداختن به انگیزه های ناخودآگاه در پس اعمال و عواطف ما ، نظریه های فروید تأثیر ماندگاری در حوزه هایی چون روانشناسی ، جامعه شناسی ، ادیان ، ادبیات و هنر داشته است. نظریه های روانکاوی فروید همچنان درک ما از رفتار انسان را شکل می دهد و ما را تشویق می کند تا حفره های پنهان ذهنمان را کشف کنیم. 

دو شخصیت مهم در تاریخ روانکاوی

کارل گوستاو یونگ روانپزشک و روانکاو سوئیسی که روانشناسی تحلیلی را پایه گذاری کرد. یونگ در 26 ژوئیه 1875 در کسویل سوئیس متولد شد و تنها پسر یک روحانی پروتستان بود. نظریه‌ها و کار یونگ به شکل‌گیری دیدگاه‌های فعلی درباره شخصیت انسان، ناخودآگاه جمعی و کهن الگوها کمک کرد. او مفاهیم تیپ شخصیتی برونگرا و درونگرا را مطرح کرده و توسعه داد که تأثیر بسزایی بر روانشناسی شخصیت داشته است. نظریه شخصیت یونگ بر تعامل بین ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه تمرکز دارد. او وجود یک ناخودآگاه جمعی را پیشنهاد کرد که بین مردم مشترک است، یا الگوها و واکنش هایی در ذهن که همه مردم در سراسر جهان مشترک هستند. این مفهوم نشان می دهد که ساختارها یا کهن الگوهای مشترکی در ضمیر ناخودآگاه وجود دارد که در بین همه افراد مشترک است آثار یونگ بر ادبیات و نقد ادبی نیز تأثیر چشمگیری داشته است. ایده های او در مورد ناخودآگاه جمعی و کهن الگوها برای تفسیر ادبیات و درک انگیزه های شخصیت ها استفاده شده است.

از آثار یونگ می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• انسان و سمبول هایش
• تحلیل رویا
• پاسخ به ایوب
• کتاب سرخ

آلفرد آدلر پزشک و روانکاو اتریشی بود که روانشناسی فردی را پایه گذاری کرد. او در دانشکده پزشکی دانشگاه وین تحصیل کرد و مدرک پزشکی خود را در سال 1895 از آنجا دریافت کرد. نظریه های روانشناختی آدلر اغلب به عنوان روانشناسی فردی شناخته می شوند. او بر اهمیت علاقه اجتماعی و تلاش فرد برای برتری تاکید کرد. مفهوم برتری آدلر به تلاش فرد برای موفقیت و شناخت اشاره دارد. این تلاش ناشی از احساس حقارت است و یک تجربه جهانی بشری است. آدلر معتقد بود که این تلاش برای برتری ، بخشی ضروری از رشد انسان است، اما اگر منجر به رقابت بیش از حد یا بی توجهی به دیگران شود، می تواند ناسالم شود. نظریات آلفرد آدلر تأثیر قابل توجهی بر روانشناسی، به ویژه در حوزه روانشناسی فردی داشته است. عقاید او درباره اهمیت علاقه اجتماعی و تلاش فرد برای برتری جویی نیز تأثیر عمیقی بر ادبیات و نقد ادبی داشته است. 
از آثار آدلر می توان به : معنای زندگی برای شما ، تئوری و کار روانشناسی فرد نگر ، درک ماهیت انسان و علاقه اجتماعی، چالشی برای انسان اشاره کرد.

منابع برای مطالعه بیشتر :

دایره المعارف روانکاوی فروید-لکان ؛ نوشته کرامت مولی ، نشر نی

مفهوم ساده روانکاوی ، نوشته زیگموند فروید ، ترجمه : فرید جواهر کلام ، نشر علمی و فرهنگی

نظریه روانکاوی ، نوشته کارل گوستاو یونگ ، ترجمه : عباس علیخانی ، نشر جامی

روانکاوی و دین ، نوشته اریک فروم ، ترجمه : آرسن نظریان ، نشر مروارید

تمدن و ملالت های آن ، نوشته زیگموند فروید ، ترجمه : محمد مبشری ، نشر ماهی 

موسی و یکتاپرستی ، نوشته زیگموند فروید ، ترجمه : صالح نجفی ، نشر نی

تکنیک درمان در روانکاوی ، نوشته زیگموند فروید ، ترجمه : محمد مبشری ، نشر نیلوفر